Kitab-ı Mukaddes Yahudi ve Hıristiyanların kutsiyet atfettikleri bir külliyattır. Bu külliyat iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci bölüm Yahudiler için kutsal olan Tanakh iken; ikinci kısım Hıristiyanların kutsal metni olan Yeni Ahittir. Üç bölüme ayrılan Tanakh’ın ise ilk beş kitabına Tevrat ismi verilmekte ve bu kitap Musa’ya atfedilmektedir. Vahiy ürünü olduğu iddia edilen bu metinler, birçok araştırmacı tarafından incelenerek üzerinde özenle durulan Kutsal Kitap Eleştirisi adı verilen bir alanı doğurmuştur.

Musa’nın Tevrat ismi verilen kitabın yazarı olamayacağı iddiası ile başlayan Kitab-ı Mukaddes eleştirisi günümüze kadar tartışılagelmiş ve çeşitli cevaplar üretmiştir. Bu bağlamda günümüze ulaşmış olan Tevrat, Musa tarafından yazılmadığı genel kabulü ile birlikte onun öğretilerine dayanılarak yeniden oluşturulan bir metin şeklinde karşımızda durmaktadır. Tevrat metinleri çeşitli kişiler tarafından ortaya konulmuş kolektif bir eser olarak nitelendirilir. Bu doğrultuda Kitab-ı Mukaddes’in dört ana kaynak (Yahvist Elohist, Tesniyeci, Kahinsel) tarafından bir araya getirildiği iddiası güç kazanmıştır.

Kitab-ı Mukaddes’in geçirmiş olduğu aşamalar sonucunda XIX. Yüzyıl araştırmacılarından biri olan Julius Wellhausen, dört ana kaynağa dayandırılan Kutsal Kitap’ın hangi tarihler arasında yazıldığını tespit etmeye uğraşmıştır. Kutsal Kitap içerisindeki olay ve olguları tek tek inceleyen Wellhausen, geniş çaplı bir araştırma yürütmüştür. Bu bağlamda Wellhausen, dört kaynağın da yazılış tarihlerini tespit etmiştir. Böylece; Yahvist kaynak MÖ X, Elohist kaynak MÖ VIII, Tesniyeci kaynak MÖ VI ve son olarak Kahinsel kaynak MÖ V. yüzyılda kaleme alınmıştır. Nihayetinde Wellhausen’ın şu an elimizde bulunan Tevrat üzerine bu görüşü araştırmacılarının büyük çoğunluğu tarafından kabul görmüştür. Bu bağlamda günümüze ulaşmış Tevrat metinleri, Musa elinde çıkmamış aksine beş yüz yılda çeşitli kişiler tarafından hazırlanmıştır.

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ

KISALTMALAR

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

KİTAB-I MUKADDES ARAŞTIRMALARI VE

JULIUS WELLHAUSEN’İN HAYATI

1. KUTSAL KİTAP ARAŞTIRMALARI

1.1. Kutsal Kitap Hakkında Kısa Bilgi

1.2. Kutsal Kitap Araştırmaları

1.2.1. Araştırmaların Birinci Evresi

1.2.2. Araştırmaların İkinci Evresi

1.2.3. Araştırmaların Üçüncü Evresi

1.2.3.1. Thomas Hobbes (1588-1679)

1.2.3.2. Baruch de Spinoza (1632-1677)

1.2.3.3. Richard Simon (1638-1712)

1.2.3.4. Jean Astruc (1684-1766)

1.2.3.5. Johann Gottfried Eichhorn (1752-1827)

1.2.3.6. Karl David Ilgen (1763-1834)

1.2.3.7. Alexander Geddes (1737-1802)

1.2.3.8. W.M.L. de Wette (1780-1849)

1.2.3.9. Hermann Hupfeld (1796-1866)

1.2.3.10. Karl Heinrich Graf (1815-1869)

2. JULIUS WELLHAUSEN

2.1. Hayatı

2.2. Kaynakları

2.2.1. Heinrich Ewald (1803-1875)

2.2.2. Wilhelm Vatke (1806-1882)

2.3. Eserleri

2.3.1. Eski Ahit Üzerine Yaptığı Çalışmalar

2.3.2. İslam Dini Öncesi ve Sonrası Arap Kültürü ile İlgili

Çalışmalar

2.3.3. Yeni Ahit Üzerine Yaptığı Çalışmalar

İKİNCİ BÖLÜM

PROLEGOMENA BAĞLAMINDA YAHUDİ İNANÇLARI

1. TANRI

1.1. Tanrı Elohim

1.2. Tanrı Yahve

2. KUTSAL KİTAP

2.1. Sürgün Öncesi Kutsal Kitap

2.1.1. Yahvist Kaynaklı Kitaplar

2.1.2. Elohist Kaynaklı Kitaplar

2.1.3. Tesniyeci Kaynaklı Kitaplar

2.2. Sürgün Sonrası Kutsal Kitap

2.2.1. Kâhinsel Kaynaklı Kitaplar

3. İBADET MEKÂNLARI

3.1. Kadim İsrail’de İbadet Mekânları

3.1.1. Yüksek Yerler/Bamot

3.1.2. Ohel Moed ve Mişkan

3.2. Monarşik Dönemde İbadet Mekânları

3.2.1. Süleyman Tapınağı/Bet Ha Mikdaş

4. VAADEDİLMİŞ TOPRAKLAR

4.1. Merkezileşme Öncesi Yahudi Yerleşkesi

4.2. Merkezileşme Sonrası Arzı Mevut Fikri

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

PROLEGOMENA BAĞLAMINDA YAHUDİLİKTEKİ

DİNİ TÖREN VE UYGULAMALAR

1. DİN ADAMI SINIFI

1.1. Sürgün Öncesi Din Adamı Sınıfı

1.1.1. Bağımsız Kâhinlik

1.1.2. Levili

1.2. Sürgün Sonrası Din Adamı Sınıfı

1.2.1. Kâhin (Kohen)

1.2.2. Levili

2. KURBAN

2.1. Yoşiya Reformu Öncesi Kurban

2.2. Yoşiya Reformu Sonrası Kurban

2.3. Babil Sürgünü Sonrası Kurban

3. ŞABAT

3.1. Sürgün Öncesi Şabat Anlayışı

3.2. Sürgün Sonrası Şabat Anlayışı

4. BAYRAMLAR

4.1. Sürgün Öncesi Kutlanan Bayramlar

4.1.1. Maccoth/Mayasız Ekmek Bayramı

4.1.2. Katzir ve Asif

4.2. Sürgün Sonrası Kutlanan Bayramlar

4.2.1. Paskalya/Pesah/Easter

4.2.2. Şavuot/Haftalar Bayramı/Pentacost

4.2.3. Sukot/Çadırlar Bayramı

SONUÇ

KAYNAKÇA